Een kennissnack over wat het is en hoe je het vergroot

Self-efficacy (spreek je uit als self-effi-ka-sie 😊, het is een draak van een woord) is het geloof dat iemand heeft in zijn of haar eigen kunnen om succesvol te zijn in bepaalde situatie. Bijvoorbeeld dat ene taak volbracht wordt, problemen worden opgelost of doelen worden behaald.
Het lijkt een beetje op zelfvertrouwen maar zelfvertrouwen gaat over het gevoel over jezelf en self-efficacy over het doen. Zelfvertrouwen draagt wel bij aan een hogere self-efficacy.
Mensen met veel geloof in eigen kunnen, gebruiken hun vaardigheden sneller in het dagelijks leven en blijven dat ook doen bij tegenslag. Mensen met weinig geloof in eigen kunnen gebruiken hun vaardigheden minder vaak en geven de moed eerder op. Dit verschil is er ook wanneer de vaardigheden van mensen objectief hetzelfde zijn. Niet hun feitelijke kunnen, maar hun geloof daarin, geeft dus de doorslag.
Self-efficacy slaat alleen op de competenties, bijvoorbeeld: ‘Ik ben goed in onderhandelen.’ Het gaat dus níet over de uitkomsten van gedrag. Daarover kunnen mensen ook verwachtingen hebben, maar dat zijn outcome expectations of outcome beliefs. Een voorbeeld daarvan is: ‘Wanneer ik goed onderhandel, houd ik de relatie met de ander goed en krijg ik m’n zin.

Belangrijke voorwaarde
Iemand vertrouwen in het eindresultaat is heel belangrijk als je als coach met iemand aan de slag gaat om digivaardig te worden. Denkt iemand vooraf dat het nooit gaat lukken om vaardiger te worden op de computer? Dan gaat dat zeer waarschijnlijk ook heel moeilijk worden.
Mensen die meer geloof in eigen kunnen hebben zijn volgens onderzoek vaker succesvol, kunnen goed omgaan met (onverwachte) uitdagingen en bereiken sowieso meer.

Welke eigenschappen horen bij self-efficacy?
– geen problemen zien maar uitdagingen
– een grote interesse en nieuwsgierigheid in dingen die ze doen
– groot gevoel van betrokkenheid bij de dingen die ze doen
– veerkrachtig
– geloven en blijven geloven in hun eigen kracht

Kun je self-efficacy aanleren?
Heb je een collega die zeker weet dat hij de marathon gaat uitlopen? Iemand die voor zichzelf begint en overtuigd is dat hij/zij een grootse ondernemer gaat worden? Die hebben het al in zich.
Maar ik ken ook mensen die bij voorbaat er van uitgaan dat ze gaan falen. Ik interviewde ooit een starter over de rol van digicoach en zij dacht dat ze een computertest moest doen. Ze zei zenuwachtig (terwijl het zweet van haar lijf gutste): “Je zult me wel heel dom vinden want ik ga allemaal stomme fouten maken. Ik kan die test nooit goed doen, ik ben heel onhandig op de computer”.
Zelfeffectiviteit ontwikkel je al vanaf je jeugd. Je leerervaringen als kind, tiener en volwassenen dragen bij aan hoeveel vertrouwen jij in jezelf hebt als je aan een taak gaat beginnen. Ik heb bijvoorbeeld al zoveel Ikea-kastjes verprutst dat ik er niet eens meer aan begin 😉. De laatste keren dat ik er aan begon had ik weinig vertrouwen in een succesvolle afloop. En dat bleek terecht.

Goed nieuws, je kunt je self-effiacy vergroten. Volgens grondlegger Albert Bandura zijn er 4 bronnen die ten grondslag liggen aan self-efficacy, namelijk:

  1. Meesterschap ervaringen
    Het verhogen van jezelf effectiviteit door positieve ervaringen op te doen door taken succesvol af te ronden.
    Hoe te beĂŻnvloeden als digicoach of ambassadeur zorgtechnologie?
    Het is belangrijk dat mensen kleine stappen zetten en succeservaringen opdoen. Dat betekent ook dat je het mensen echt zelf moet laten doen om dit gevoel te vergroten! Handen van het toetsenbord en niet de technologie bedienen. Herhaling helpt enorm.
  2. Sociale ervaringen
    Verhogen van zelfeffectiviteit door vergelijkbare mensen met een vergelijkbare taak te zien slagen en daardoor ook zelf het geloof krijgen dat je het kan.
    Hoe te beĂŻnvloeden als digicoach of ambassadeur zorgtechnologie?
    Zet mensen met vergelijkbare uitdagingen en mogelijkheden (‘peers’) in een klein groepje en laat ze samen leren. Of interview een collega die iets succesvol onder de knie heeft gekregen. Vertel hoeveel collega’s deze uitdaging al succesvol aangegaan zijn, ook al hadden ze er eerst moeite mee.
  3. Verbale overtuiging
    Geloof in je eigen bekwaamheid dat je iets kan overwinnen doordat anderen je daar verbaal toe overtuigd hebben. Als iemand jou heeft aangemoedigd terwijl je iets succesvol volbracht, geef dat meer vertrouwen dat de volgende taak ook gaat lukken.
    Hoe te beĂŻnvloeden als digicoach of ambassadeur zorgtechnologie?
    Aanmoedigen, moed inpraten, positieve psychologie (het gaat jou lukken), complimenten geven (let op, alleen gemeende en reële complimenten. Overdreven complimenten werken averechts!)
  4. Psychologisch
    De mate van zelfeffectiviteit kan beĂŻnvloed worden door hoe iemand zich op dat moment voelt over zijn of haar vaardigheden. Als iemand bijvoorbeeld erg zenuwachtig is voor een computertest, dan kan het gevoel van self- efficacy dalen Dat is wel te trainen omdat deze gevoelens alleen de interpretatie van iemand zelf zijn.
    Hoe te beĂŻnvloeden als digicoach of ambassadeur zorgtechnologie?
    De ander op zijn/haar gemak stellen. Het verschil tussen gevoel en werkelijkheid benadrukken. Een ander moment kiezen waarop mensen minder moe zijn, of zich beter voelen. In gesprek gaan over gevoel. Rationaliseren. Helpen herinneren aan een ander moment waarop iemand die vaardigheid al heeft laten zien.

Zijn deze 4 factoren allemaal van even veel invloed? Nee! Van deze vier factoren is eigen ervaring het meest effectief. Wanneer mensen merken dat ze iets wel of niet kunnen, versterkt of verzwakt dat hun ‘self-efficacy beliefs’. Ook de tweede factor is krachtig: zien dat een ‘peer’ een vaardigheid (niet) beheerst, geeft (geen) vertrouwen. De laatste twee factoren hebben minder invloed: hun effect is van korte duur en kan ‘weerlegd’ worden door eigen ervaringen of die van anderen.


Self-efficay meten
Leuk om te doen: vul een meetinstrument in met iemand om te onderzoeken hoe het gesteld is met de self-efficacy! 10 stellingen beantwoorden en samen in gesprek. Succes!
Ennuh, hoe zit het bij jouzelf? Heb jij er vertrouwen in dat je een goede digicoach zult worden? Of ambassadeur zorgtechnologie? Of projectleider?

Suzanne Verheijden
Buro StrakZ, augustus 2023
Bronnen: Karin de Galan, Paul van Heeringen.